Президентнинг 14.11.2018 йилдаги «Қурилиш соҳасини давлат томонидан тартибга солишни такомиллаштириш қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПФ–5577-сон Фармони қабул қилинди. Ушбу шарҳда 2018 йил 1 декабрдан бошлаб киритиладиган ўзгартиришлар ҳақида сўз юритамиз.
Қурилиш лойиҳасининг смета қисмини экспертизадан ўтказиш
Белгиланишича, 2018 йил 1 декабрдан бошлаб ишлар тўғридан-тўғри инвестициялар, шу жумладан хорижий инвестициялар ҳисобига амалга оширилаётганда қурилиш лойиҳаларининг смета қисми мажбурий экспертизадан ўтказилмайди. Қолган ҳолларда, аксинча, қандай объект бўлишидан қатъи назар, сметани экспертизадан ўтказиш мажбурий бўлади.
Шу ўринда ҳозир қонунчиликда 2 турдаги экспертизани ўтказиш назарда тутилганини қайд этиб ўтамиз:
- айрим инвестициявий ва инфратузилмавий лойиҳаларни комплекс экспертизадан ўтказиш – нафақат смета қисмини ўз ичига олади (қурилиш билан ҳам чекланмайди);
- шаҳарсозлик ҳужжатларини экспертизадан ўтказиш – қурилиш масалалари билан бевосита боғлиқ (20.02.2018 йилдаги ПҚ–3550-сон қарорга 1-илова ва 16.07.2018 йилдаги ПҚ–3857-сон қарорга иловага қаранг).
Бироқ қабул қилинган Фармонда экспертизанинг қайси тури ҳақида сўз бораётгани аниқлаштирилмаган. Соҳа мутахассислари бунда комплекс экспертиза назарда тутилган деган фикрдалар.
Маълумот учун: бугунги кунда молиялаштириш манбаи лойиҳа ЛБМА қошидаги Марказда комплекс экспертизадан ўтказилиши ёки ўтказилмаслигига жиддий таъсир кўрсатмайди. Масалан, хусусий инвесторлар молиялаштирадиган стратегик фойдали қазилмаларни кавлаб олиш ва/ёки қайта ишлаш лойиҳалари барибир комплекс экспертизадан ўтказилиши шарт. Ҳатто давлат кафолати остидаги халқаро молия институтлари ёки хорижий ҳукумат молия ташкилотлари иштирокидаги лойиҳалар эса – экспертизадан ўтказилиши керак эмас (20.02.2018 йилдаги ПҚ–3550-сон қарорга 1-иловага қаранг). Бунинг ўрнига ХМИ ва ХҲМТ иштирокидаги лойиҳалар бўйича техник-иқтисодий асосланмалар экспертизаси ва ҳисоб-китобларни Инвестициялар бўйича давлат қўмитаси ва Молия вазирлиги амалга оширади (16.07.2018 йилдаги ПҚ–3857-сон қарорга 1-иловага қаранг). Агар қабул қилинган Фармон айнан комплекс экспертизага дахл қилса, ҳаммаси буткул аксинча бўлиши мумкин.
Шаҳарсозлик ҳужжатларининг экспертизаси эса, агар у марказлаштирилган манбалардан молиялаштирилмаса, қурилишнинг смета қисми бўйича ўтказилмайди ва давлат иштирокидаги ташкилот буюртмачи сифатида иштирок этмасдан ўтказилади (ВМнинг 22.01.2016 йилдаги 15-сон қарорига 4-иловага қаранг).
Қурилиш объектларини фойдаланишга қабул қилиш
Шунингдек 2018 йил 1 декабрдан бошлаб қурилиши тугалланган объектларни фойдаланишга қабул қилиш қурилиш соҳасидаги назорат инспекцияси, кадастр органлари, буюртмачи, пудратчи (бош пудратчи) вакиллари иштирокида амалга оширилади. Давлат харидлари субъектлари маблағлари ҳисобига молиялаштириладиган объектларни қуриш бундан мустасно.
Эслатиб ўтамиз, ҳозир ШНҚ 3.01.04-04 га мувофиқ фойдаланишга қабул қилиш 2 босқичда: ишчи комиссия ва давлат комиссияси томонидан амалга оширилади. Бунда ишчи комиссиялар таркиби кўпчиликни ташкил этади. Юқорида кўрсатилган аъзолардан ташқари унга фойдаланиш ташкилотлари, лойиҳа ташкилоти, санитария ва ёнғин назорати органлари вакиллари ва бошқалар киради. Бунда фойдаланишга қабул қилувчи комиссияларнинг сонини ҳам, таркибини ҳам қисқартириш ҳақида сўз бораётган кўринади.
«Fast-track» усули бўйича қуриш
Бир вақтнинг ўзида лойиҳалаштириш, харид қилиш ва қурилиш ишлари («fast-track» усули) билан қурилишни амалга оширишга рухсат этилди. Бироқ бунинг бир шарти бор – лойиҳа ва пудрат ташкилотлари консорциум (юридик шахсни ташкил этмаган бирлашма) ташкил этишлари керак. Консорциум иштирокчилари зиммасига лойиҳани сифатли ва ўз вақтида амалга ошириш учун солидар жавобгарлик юклатилади (кредиторлар исталган консорциум иштирокчисидан бутун қарзни қоплаб беришини талаб қилишлари мумкин).
2018 йил 1 декабрдан бозор иштирокчиларига «fast-track» усулидан эркин фойдаланиш имконияти берилади.
Изоҳ. Юқорида кўрсатилган янгиликлардан ташқари ҳужжатда қурилиш соҳасини ривожлантириш бўйича бошқа комплекс чора-тадбирлар назарда тутилган. Масалан, 3 йил ичида лойиҳалаш ва қурилиш бўйича 465 та норматив ҳужжат қайта кўриб чиқилади, ИҲРТга аъзо мамлакатларнинг соҳага оид сертификатлар ва лицензиялар эгаларига Ўзбекистонда ишлашга рухсат берилади, мутахассислар малакасини эса Муҳандислар-консультантлар уюшмаси таъминлайди. Кейинги шарҳларда бу ҳақда батафсил сўз юритамиз.
Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 15.11.2018 йилдан кучга кирди.
Самир Латипов.
