Молия вазири «Ўзбекистон Республикаси бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти (4-сонли БҲМС) «Товар-моддий захиралар»ни тасдиқлаш ҳақида»ги буйруқни (30.06.2020 йилда 3259-сон билан рўйхатдан ўтказилган) чиқарди.
Стандарт юридик шахсларга (кейинги ўринларда – ташкилот) мулк ҳуқуқида тегишли бўлган товар-моддий захираларнинг бухгалтерия ҳисобини юритиш ва уларни молиявий ҳисоботда акс эттириш тартибини белгилайди.
Стандарт молиявий инструментлар ҳисобини юритишга нисбатан татбиқ этилмайди.
Товар-моддий захиралар ҳисобининг қуйидаги асосий қоидалари белгиланди:
- тан олиш пайтини аниқлаш, таснифлаш, баланс қийматини баҳолаш;
- товар-моддий захиралар таннархига киритиладиган харажатларни аниқлаш, келгусида харажатларни, шу жумладан товар-моддий захиралар қийматини харажат сифатида тан олиш;
- товар-моддий захиралар қийматини реализация қилишнинг соф қийматига қадар камайтириш (баҳолаш);
- товар-моддий захираларнинг чиқиб кетишидан молиявий натижаларни аниқлаш ҳамда молиявий ҳисоботда улар бўйича ахборотни ёритиб бериш тартиби.
Стандартда ташкилотларнинг товар-моддий захиралари турлари белгиланган, у ёки бу активларни инвентарь ва хўжалик жиҳозлари таркибига киритиш учун асос бўлиши мумкин бўлган мезонлар келтирилган.
Стандартда қуйидагилар ҳам тилга олинган:
- товар-моддий захираларни тан олиш;
- харид қилинган товар-моддий захираларнинг таннархи;
- ташкилотда ишлаб чиқарилган товар-моддий захираларнинг таннархи;
- товар-моддий захираларнинг таннархини аниқлаш усуллари;
- реализация қилишнинг соф қиймати;
- товар-моддий захираларнинг чиқиб кетиши;
- инвентарь ва хўжалик жиҳозларини ҳисобга олиш хусусиятлари;
- тараларни ҳисобга олиш хусусиятлари;
- ўстиришдаги ва боқувдаги ҳайвонларни ҳисобга олиш хусусиятлари;
- товар-моддий захираларни инвентаризация қилиш;
- товар-моддий захираларни олишга ишончнома;
- товар-моддий захираларни ҳисобга олиш тизимлари.
Молиявий ҳисоботда қуйидагилар ёритиб берилиши лозим:
- товар-моддий захиралар қийматини аниқлашда қабул қилинган ҳисоб сиёсати, шу жумладан товар-моддий захиралар қийматини баҳолашнинг қўлланадиган усуллари;
- товар-моддий захираларнинг якуний баланс суммаси ва баланс суммаси ташкилотга мувофиқ келадиган таснифда;
- сабабларини баён этган ҳолда, товар-моддий захираларни реализация қилишнинг соф қийматига қадар жиддий ҳисобдан чиқариш;
- ҳар қандай қисман ҳисобдан чиқарилган суммани тиклаш суммаси;
- хўжалик фаолиятининг ҳисобдан чиқарилган товар-моддий захираларни тиклашга олиб келган ҳолатлари ёки воқеалари;
- мажбуриятлар учун кафолат сифатида гаровга қўйилган товар-моддий захираларнинг баланс қиймати;
- ҳисобот даврида чиқиб кетадиган товар-моддий захиралар таннархи.
Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 30.06.2020 йилдан кучга кирган.
Баҳодир Қаюмов.
