Президентнинг 14.05.2015 йилдаги «Электрон тижоратни жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори имзоланди. Ҳужжат ЎзАда қисман жойлаштирилган.
Электрон тижоратда тўловларни тасдиқлаш
«Электрон тижорат тўғрисида»ги Қонуннинг дастлабки таҳрири 2004 йилдаёқ қабул қилинган, 2015 йилда эса унинг янада такомиллаштирилган янги таҳрири маъқулланган бўлса ҳам, иқтисодиётнинг ушбу сектори бутун салоҳиятини рўёбга чиқара олмади. Бунинг сабабларидан бири – тўловларнинг ҳужжатли расмийлаштирилиши (НКМ чеклари, ҳисоб-китоб терминаллари ва бошқаларни бериш) билан боғлиқ қийинчиликлар мавжуд бўлган.
Бу ҳам тадбиркорлик субъектлари ўртасида электрон тижорат (B2B сегменти) ривожланишига кўп жиҳатдан тўсқинлик қилган. Гап шундаки, корпоратив банк карталаридан фойдаланишда карта сақловчиси ундан фойдаланганлиги тўғрисидаги ҳисобот ҳужжатлари – товар счёти ёхуд хизматлар кўрсатилганлиги ҳақидаги квитанцияларни илова қилган ҳолда ҳисоб-китоб терминали квитанциясининг асл нусхасини бухгалтерияга топшириши талаб этилади. Электрон тижоратда эса тўловлар асосан воситачилар – электрон чакана тўловлар тизимлари орқали амалга оширилади. Уларнинг тўловлар ўтказилганлиги ҳақидаги электрон хабарлари тасдиқ сифатида тан олинмаган (Юридик шахслар томонидан миллий валютадаги корпоратив банк карталаридан фойдаланиш тартиби тўғрисидаги низомнинг 7–10-бандларига қаранг).
Қабул қилинган ҳужжат билан ушбу муаммолар ҳал этилди. Чунончи, белгиланишича:
- қонун ҳужжатларига мувофиқ электрон тижорат иштирокчилари томонидан хизматлар кўрсатиш жараёнида ахборот тизимлари томонидан шакллантириладиган, битимлардаги томонларни идентификациялаш имконини берувчи электрон чеклар, квитанциялар, хабарлар ва бошқа усуллар товарлар (хизматлар) учун тўловларни тасдиқловчи квитанциялар, талонлар, чипталар ва бошқа ҳужжатларга тенглаштирилади;
- тадбиркорлик субъектлари томонидан электрон тижорат битимларини амалга оширишда тўловлар виртуал терминаллар (E-POS) орқали харидорга нақд пулни қабул қилганлиги тўғрисида электрон чек ёки бошқа тасдиқловчи хужжатни мажбурий юборган ҳамда инкассация қоидаларига қатъий риоя қилган ҳолда пул маблағларини хизмат кўрсатувчи банкга топшириш шарти билан нақд пул шаклида қабул қилиниши мумкин;
- электрон тижорат субъектлари савдо фаолиятини амалга оширишда тўлов терминалларидан фойдаланган ҳолда тадбиркорлик субъектларининг корпоратив банк карталари, шунингдек, электрон тўлов тизимлари орқали тўловларни қабул қилиш ҳуқуқига эгадирлар;
- виртуал терминаллар (E-POS) шу турдаги назорат-касса машиналари ва тўлов терминалларига тенглаштирилади.
Электрон тижорат иштирокчилари учун алоҳида шарт-шароитлар
Энди электрон тижорат орқали реализация қилинган 3 минг АҚШ долларигача бўлган товарлар (хизматлар)ни экспорт қилиш Ташқи савдо операцияларининг ягона электрон ахборот тизимига киритилмасдан ва юк божхона декларацияси тўлдирилмасдан почта хизматларини кўрсатиш қоидаларига мувофиқ амалга оширилади.
1 июлдан бошлаб эса:
- электрон тижорат орқали реализация қилинган товарларни етказиб бериш бўйича хизматлар кўрсатувчи тадбиркорлик субъектларига учинчи шахслар (товарларни сотувчилар) учун тўловларни кейинчалик уларни белгиланган тартибда инкассация қилиш шарти билан қабул қилиш ҳуқуқи берилади;
- электрон тижорат орқали сотиладиган товарлар (хизматлар) учун уларнинг умумий қийматидан мажбурий 15 фоизли олдиндан тўлов тўлаш талаби бекор қилинади;
- электрон тижорат орқали реализация қилинган товарларни сотувчига ва етказиб берувчига шахсий мулк, ижара ва бошқа фойдаланиш ҳуқуқига асосан тегишли бўлган автомобиль транспортида Ўзбекистон ҳудуди бўйлаб етказиб беришда шаҳар, шаҳар атрофи, шаҳарлараро ва халқаро автомобилда йўловчилар ва юк ташишларни амалга ошириш учун лицензия олиш талаб қилинмайди, қонунчиликда белгиланган ҳолатлар бундан мустасно;
- электрон тижорат орқали дори воситалари ва тиббиёт буюмларини реализация қилиш, фақат сақлаш ва етказиб беришда уларнинг хавфсизлигини таъминлаш тартиби ва талабларига қатъий риоя қилган ҳамда қонун ҳужжатлари талабларини инобатга олган ҳолда амалга оширишга рухсат этилади
Мазкур ҳужжатнинг тўлиқ матни, шарҳлар ва у билан боғлиқ бошқа қонун ҳужжатларига ҳаволалар билан «Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари» ахборот-қидирув тизимида танишиш мумкин.
Самир Латипов.
