Давлат солиқ хизмати органларида солиққа оид ҳуқуқбузарлик хавфини таҳлил этиш тизимини жорий этиш тартиби тўғрисидаги низом (5.10.2018 йилда 3075-сон билан рўйхатдан ўтказилган) эълон қилинди.
Эслатиб ўтамиз, мамлакатимизда солиқ текширувларини ўтказиш учун солиқ тўловчилар танлаб олинишини таъминлайдиган «хавфни таҳлил этиш» тизими жорий этилмоқда (Президентнинг 27.07.2018 йилдаги ПФ–5490-сон Фармонига қаранг). Бунда жараёндан инсон омилини истисно этиш кўзланган.
Таҳлил этиладиган маълумотлар
Шундай қилиб, қабул қилинган ҳужжатда белгиланишича, солиқ органлари 5 та йўналишдаги ташқи манбалардан солиқ тўловчилар ҳақида олинган ахборотни махсус дастурий маҳсулот воситасида таҳлил қилишлари керак:
1. Тадбиркорлик субъектларининг шахсий карточкаларида солиқ қарздорлиги мавжудлиги;
2. Тадбиркорлик субъектлари томонидан солиқ мажбуриятларининг бажарилишида солиқлар ва мажбурий тўловлар бўйича тақдим этилган солиқ ҳисоботларига мунтазам равишда (бир йил давомида 2 ва ундан ортиқ марта) қайта ҳисоб-китобларнинг амалга оширилганлиги;
3. Тадбиркорлик субъектлари томонидан ҳисобот даври мобайнида дастлаб рўйхатга олинган юридик манзилининг бир ҳудуддан бошқа бир ҳудудга мунтазам равишда (2 ва ундан ортиқ марта) ўзгартириб борилганлиги;
4. Тадбиркорлик субъектлари томонидан ўзларига тегишли бўлмаган тўлов терминалларидан фойдаланилганлиги;
5. Жисмоний ва юридик шахслар томонидан айнан бир тадбиркорлик субъекти фаолиятидан норозилиги ҳақидаги мурожаатлар.
Шу ўринда қонун ҳужжатлари «хавфни таҳлил этиш» тизимига бошқа йўналишларни ҳам киритиш имконини беришини қайд этиб ўтамиз.
Хавф даражалари
Дастурий маҳсулот олинган ахборотни тўлиқ таҳлил қилади ҳамда баллик тизим орқали солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи даражаси ҳақида якуний натижаларни шакллантиради. Бунда дастур камчиликлар суммаси (уларнинг пулдаги ифодаси ҳақида сўз бораётган кўринади – таҳр.) ва камчиликларга йўл қўйилган ҳолатлардан келиб чиқади.
Таҳлил чорак давомида бир маротаба, ҳар чоракдан кейинги ойнинг 25-санасигача ўтказилади. Бироқ ушбу қоида банкдан ташқари йирик миқдордаги пул айланмаларини амалга оширган тадбиркорлик субъектларига нисбатан татбиқ этилмайди.
Солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи даражаси қуйидаги уч тоифага бўлинади:
а) солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи юқори бўлган тадбиркорлик субъектлари;
б) солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи ўртача бўлган тадбиркорлик субъектлари;
в) солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи паст бўлган тадбиркорлик субъектлари.
Таҳлил натижаларидан норози бўлган шахслар юқори турувчи органга ёки судга шикоят қилишга ҳақли.
Бизнес-субъектлар учун «хавфни таҳлил этиш» оқибатлари
Солиқ органлари хавф даражасига қараб тадбиркорлик субъектларига нисбатан қуйидаги чораларни кўрадилар:
|
Хавф даражаси |
Шахсий кабинет орқали хабардор қилиш |
Камерал назорат ўтказиш |
Солиқ текширувини ўтказиш |
|
Юқори |
Хавф даражаси берилганлиги ҳақида хабардор қилинади |
Камерал назоратдан ўтказилади |
Камерал назорат натижалари бўйича аниқлаштирилган ҳисоботлар ёхуд асослантирувчи ҳужжатлар тақдим этилмаганда солиқ органлари текшириш ўтказиш учун прокуратурага мурожаат қиладилар |
|
Ўртача |
|||
|
Паст |
Хабардор қилиш назарда тутилмаган |
Камерал назорат ўтказилмайди |
Солиқ органлари текшириш ўтказиш учун прокуратурага мурожаат қилмайдилар |
Бу – муҳим! Назорат қилувчи органлар томонидан тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ўтказиладиган текширувларни келишиш ва ўтказиш тартиби ҳақидаги вақтинчалик низомга мувофиқ, «хавфни таҳлил этиш» натижалари 1 кундан 10 кунгача давом этадиган текширувларни ўтказиш учун асос ҳисобланади. Президентнинг 22.01.2018 йилдаги ПФ–5308-сон Фармони билан эълон қилинган 2 йиллик мораторий бундай текширувларга нисбатан татбиқ этилмайди (текширишлар ҳақида батафсил – шарҳда).
Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 6.10.2018 йилдан кучга кирди.
Самир Латипов.
