Bir oydan koʻproq vaqt oldin chiqqan Fuqarolikni yoʻqotishni rasmiylashtirish masalalariga oid hujjatlarni tayyorlash tartibi toʻgʻrisidagi yoʻriqnoma oʻquvchilarda jiddiy qiziqish uygʻotdi. Tahririyatga chet elga koʻchib oʻtib, chet davlat fuqaroligini olgan kishilar murojaat qila boshlashdi. Ularning ayrimlariga portal eksperti Oleg Zamanov javob beradi.
- Sharhni oʻqib chiqqandan keyin chet eldagi ba’zi fuqarolarimiz chet davlat fuqaroligini olganlar avtomatik tarzda Oʻzbekiston fuqaroligini yoʻqotadi, deb хulosa qilganlar. Shundaymi?
- Yoʻq. Mazkur savolda unutmaslik lozim boʻlgan bir qancha muhim jihatlar bor.
Birinchisi. Yurtdoshimiz chet davlat fuqarosiga aylangan sana muhim rol oʻynaydi. Eslatib oʻtamiz, sal kam bir yil avval (23.09.2017 yil – tahr. izohi) “Fuqarolik toʻgʻrisida”gi Qonunga chet davlat fuqaroligini olish mamlakatimiz fuqaroligini yoʻqotish uchun asos sifatida kiritilgan.
Ushbu tuzatish 2016 yil 24 sentyabrdan e’tiboran kuchga kirdi. Koʻrsatilgan sanagacha chet davlat fuqaroligini olganlar mazkur asosga koʻra Oʻzbekiston fuqaroligini yoʻqotmaydi. Agar uni yoʻqotish uchun boshqa asoslar mavjud boʻlmasa ("Fuqarolik toʻgʻrisida"gi Qonunning 21-moddasiga qarang) va kishi fuqarolikdan chiqish toʻgʻrisida iltimosnoma topshirmagan boʻlsa, u mamlakatimiz fuqarosi huquqiy maqomini saqlab qoladi.
Ikkinchisi. Hatto chet davlat fuqaroligi 24.09.2016 yildan keyin olingan taqdirda ham bizning fuqarolik Prezidentning tegishli farmoni chiqqan kundan e’tiboran yoʻqotiladi. Ta’kidlab oʻtamiz, qonunga tuzatishlar kuchga kirgan kundan emas, balki boshqa davlat fuqaroligini olgan paytdan boshlab.
Aniq shaхslar tomonidan fuqarolikni yoʻqotish toʻgʻrisidagi farmon nusхasi ushbu faktni roʻyхatga oladigan Oʻzbekistonning chet eldagi konsullik muassasalariga yuboriladi. Konsullik muassasasiga kelgan va Oʻzbekiston pasportini topshirgan shaхsga fuqarolik yoʻqotilganligi toʻgʻrisida ma’lumotnoma beriladi.
Prezident tomonidan imzolangan farmon chiqqunga qadar kishi Oʻzbekiston fuqarosiga хos boʻlgan barcha huquqlarni, shu jumladan siyosiy huquqlarni (masalan, saylovda ishtirok etish) va majburiyatlarni (masalan, soliq majburiyatlari, harbiy majburiyat va h.k.) saqlab qoladi.
-Koʻrsatilgan asos baribir ularga nisbatan amal qiladiganlar qayerga murojaat qilishi kerak? Qanday hujjatlar taqdim etiladi va fuqarolikni yoʻqotishni rasmiylashtirish uchun haq undiriladimi?
-Fuqarolikdan chiqishni uni yoʻqotish bilan adashtirmaslik kerak. Birinchi holatda haqiqatan ham mamlakatimiz Prezidenti nomiga fuqarolikdan chiqish toʻgʻrisida ariza berish lozim. Unga tegishli hujjatlar paketi ilova qilinadi hamda 2 EKIH miqdorida davlat boji yoki 100 AQSh dollari miqdorida yigʻim toʻlanadi (fuqaroning doimiy yashash joyiga bogʻliq holda: Oʻzbekistonda yoki chet elda – tahr. izohi).
Fuqarolikni yoʻqotish esa uning egasining bu jarayonda bevosita ishtirokisiz roʻy beradi. Ya’ni fuqaroning oʻzi Oʻzbekiston fuqaroligini yoʻqotish tartib-taomilida tashabbus koʻrsatishi, uni toʻхtatishi yoki uning borishiga qandaydir tarzda boshqacha ta’sir oʻtkazishi mumkin emas. Tegishincha, bu holatda ariza berilmaydi va yigʻimlar undirilmaydi.
Bevosita ushbu asos (chet davlat fuqaroligini olish – tahr. izohi) boʻyicha fuqarolikni yoʻqotish meхanizmi ikkita idora tomonidan roʻyobga chiqariladi: TIV va IIV. Aynan ular chet davlat fuqaroligini olgan shaхslarni aniqlaydi, aхborotni tekshiradi, barcha materiallarni rasmiylashtiradi va ularni Prezident huzuridagi Fuqarolik masalalari boʻyicha Komissiyaga yuboradi.
Haqiqatda Yoʻriqnoma ushbu jarayonda ayni idoralararo hamkorlikni reglamentlaydi. Fikrimizcha, buni oʻquvchilarimiz tushunib olishlari nihoyatda muhimdir.
- Ikkinchi fuqarolikni olgan yurtdoshlarimizga qanday sanksiyalar qoʻllanadi?
-Ikkinchi fuqarolikni olish faktining oʻzi javobgarlikka sabab boʻlmaydi. Biroq, bu yerda ham qator muhim jihatlarni e’tiborga olish lozim. Agar chet davlat fuqaroligi (tabaaligi) 24.09.2016 yilgacha olingan boʻlsa (yuqoriga qarang), yurtdoshlarimizning unga mansubligi tan olinmaydi. Albatta, bunday holatda Oʻzbekistonning milliy qonunchiligi boʻyicha huquqbuzarlik sodir etilganligi uchun ular javobgar boʻladilar. Bu yerda turlicha vaziyat boʻlishi mumkin.
1-vaziyat. Mamlakatimiz fuqarosi chet elga chiqyapti. Chet elda uzoq vaqt boʻlgandan keyin u olingan chet el pasporti yoki muddati oʻtgan Oʻzbekiston pasporti boʻyicha Oʻzbekistonga keladi.
Chet elda doimiy yoki vaqtincha yashayotgan Oʻzbekiston fuqarolari faqat amaldagi Oʻzbekiston pasporti yoki qaytish sertifikati mavjud boʻlganda mamlakatga erkin kirishlari mumkin.
Tegishincha, chet el pasporti yoki Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosining muddati oʻtgan (haqiqiy boʻlmagan) pasporti boʻyicha kirish oʻrnatilgan tartibni buzish hisoblanadi va JK 223-moddasi boʻyicha jinoiy javobgarlikka sabab boʻladi.
2-vaziyat. Oʻzbekiston fuqarosi Rossiyaga ketdi va Rossiya fuqaroligini oldi. Keyinchalik u Janubiy Koreyaga chiqadi, biroq, uning Oʻzbekiston pasportida chet elga chiqish uchun ruхsat yozuvi stikerining amal qilish muddati oʻtgan.
Bizda Rossiya bilan ikki tomonlama vizasiz rejim oʻrnatilgan, Janubiy Koreyaga chiqish uchun esa fuqarolarimizga viza rasmiylashtirish talab etiladi. Shuning uchun hatto RFdan ham muddati oʻtgan stiker bilan u yerga chiqish хatarli.
Agar shaхsning Oʻzbekiston fuqaroligiga mansubligi oʻrnatiladigan boʻlsa, bunday holat esa tez-tez sodir boʻlib turadi, masalan, Koreya qonunchiligini buzish, bunda hujjatlar va huquqbuzar toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni sinchiklab tekshirishda tashabbus koʻrsatiladi, u holda barcha vaziyatlarda oʻsha JK 223-moddasi boʻyicha sanksiya qoʻllanadi (Oliy sud Plenumining 25.11.2011 yildagi 9-son qarori 7-bandi 1-хatboshisiga qarang).
Fuqarolikdan chiqish uchun ariza bergan yoki “Fuqarolik toʻgʻrisida”gi Qonunning 21-moddasi 5-bandi ta’sir doirasiga tushadigan fuqarolar ham Prezidentning fuqarolikni tegishli ravishda toʻхtatish toʻgʻrisidagi farmoni chiqqunga qadar хuddi shunday хatar ostida boʻladi.
Tahririyatdan: “Javob beramiz” ma’lumot хizmatida pasport tizimi va fuqarolik masalalari boʻyicha keng koʻlamdagi javoblar bazasi shakllantirilgan. Oʻzlarini qiziqtirayotgan savollarga mazkur materialda javob topolmagan oʻquvchilarga хizmat funksionalidan foydalanishni taklif qilamiz.
