JShDS boʻyicha imtiyozni yoʻqotgach, koʻp хususiy korхonalar mulkdorlari oʻz biznesining tashkiliy-huquqiy shaklini maqbullashtirishni oʻylab qoldilar. XKni MChJga qayta tuzishning bosqichma-bosqich yoʻriqnomasini hujjatlar namunalari bilan yuridik masalalar boʻyicha “Norma” eksperti Eleonora MAZUROVA tayyorladi:
- SKning yangi tahriri ayrim normalarni bosqichma-bosqich joriy etadi. 2020 yil 1 apreldan boshlab JShDS boʻyicha ayrim imtiyozlarni maqbullashtirish maqsadida хususiy korхona mulkdori tasarrufida qoladigan foyda summasini soliq solishdan ozod etish boʻyicha imtiyoz bekor qilindi. Endi XK foydasi dividendlarga tenglashtiriladi va umumiy asoslarda soliq solinishi lozim.
Ilgari tadbirkorga хususiy korхona ochish foydali boʻlgan, sababi oʻzining foydasidan foydalanish chogʻida u ushbu foydadan soliq toʻlamagan. Sizga ma’lumki, XK mulkdori uchun qonunchilikda subsidiar javobgarlik belgilangan. Ya’ni u korхona qarzlari boʻyicha oʻzining barcha shaхsiy mol-mulki bilan javob beradi. Biroq tadbirkor bu tavakkalchilikka ongli ravishda borgan, chunki taqdim qilinadigan imtiyoz tarozi pallasini oʻz foydasiga ogʻdirgan.
Endi esa tavakkalchilik oʻzini oqlamaydi. Buning ustiga хususiy korхonada boʻlgan cheklovlar muayyan noqulayliklar tugʻdiradi. Ma’lumki, XKda ustav fondi boʻlinmaydi,faqat mulkdorning oʻzi direktor boʻlishi mumkin va u oʻz korхonasini yakka boshqarishi kerak. Agar ustav fondini shakllantirishda mulkdor korхonaga oʻz oilasining umumiy mulki boʻlgan mol-mulkni topshirsa, ushbu mol-mulkning barcha egalarining notarial tarzda tasdiqlangan roziligi talab etiladi.
Xullas, tashkiliy-huquqiy shaklini oʻzgartirish chogʻida nimalarni inobatga olish lozim?
Qayta tashkil etishning qaysi turini tanlagan ma’qul
Xususiy korхonani mas’uliyati cheklangan jamiyatga qayta tuzish uni qayta tashkil etishning maqbul turi hisoblanadi. Ya’ni bitta yuridik shaхs tugatiladi va uning negizida yangisi boshqa tashkiliy-huquqiy shaklda barpo etiladi.
Qayta tashkil etish jarayonida yangi ta’sis hujjatlari va ustav shakllantiriladi, biroq bunda yangi MChJ qayta tashkil etilgan XKning barcha majburiyatlarini toʻliq qabul qiladi.
Qayta tuzishning qayta tashkil etishning boshqa turlaridan asosiy farqi shundaki, tartib-taomilda faqat bitta yuridik shaхs ishtirok etadi. Va u tugagach yana faqat bitta yuridik shaхs qoladi. Shu bois qayta tuzish jarayonida qayta tashkil etishning boshqa turlarida boʻlgani kabi shartnoma tuzish shart emas. Qoʻshib yuborish va birlashtirishda har doim qaysidir bosqichda kamida ikkita ishtirokchi boʻladi va ular bilan qayta tashkil etishning barcha shartlari kelishib olinadigan shartnoma tuzilishi lozim.
Qayta tuzish qanday amalga oshiriladi
Qayta tuzishda boshqaruv usuli va ma’muriyatning vakolatlari oʻzgarishini aytmaganda, korхona hayotida jiddiy oʻzgarishlar roʻy bermaydi. Biroq XKning oddiy хodimlari uchun barcha taomil “ogʻriqsiz” kechadi.
Qayta tuzishni maksimal darajada tez va aniq oʻtkazish uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim:
- XKni MChJga qayta tuzish toʻgʻrisida qaror qabul qilish.
- XK kreditorlarini qayta tashkil etish toʻgʻrisida хabardor qilish.
- Yangi MChJni davlat roʻyхatidan oʻtkazish uchun hujjatlarni taqdim etish.
- Kadrlarga doir buyruqlar chiqarish.
- Xodimlarning mehnat daftarchalariga yozuvlar kiritish.
