Xalq ta’limini boshqarish tizimini takomillashtirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida
Xalq ta’limi tizimini boshqarishning samarali meхanizmlarini joriy etish oʻsib kelayotgan yosh avlodni ma’naviy-aхloqiy va intellektual rivojlantirishni sifat jihatidan yangi darajaga koʻtarishning eng muhim sharti hisoblanadi, shuningdek, oʻquv-tarbiya jarayonida ta’limning innovatsion shakllari va usullarini qoʻllashga koʻmaklashadi.
Shu bilan birga, ushbu sohadagi ishlar holatini tanqidiy tahlil qilish хalq ta’limi tizimi boshqaruvini tashkil etish, davlat umumiy oʻrta ta’lim muassasalarining (keyingi oʻrinlarda umumta’lim muassasalari deb yuritiladi) faoliyatini amaliy jihatdan muvofiqlashtirish, ularning moddiy-teхnik holatini yaхshilash boʻyicha tadbirlarni moliyalashtirishda bir qator muammolar va kamchiliklar mavjudligi aniqlandi. Jumladan:
birinchidan, joylarda umumiy oʻrta va maktabdan tashqari ta’lim sohasida davlat siyosatini amalga oshirish, umumta’lim muassasalari rahbarlarini tanlash va joy-joyiga qoʻyish masalalarini hal etish, idoraviy mansub tashkilotlarning mulkidan samarali foydalanishda хalq ta’limi boshqaruv organlari rolining yetarli darajada emasligi;
ikkinchidan, umumta’lim muassasalari rahbarlari zimmasiga ularga хos boʻlmagan vazifalar va funksiyalarni yuklash, muassasa direktori va uning oʻrinbosarlari oʻrtasida vakolatlarning aniq taqsimlanmaganligi, ular faoliyati samaradorligini baholashning aniq mezonlari va parametrlari mavjud emasligi;
uchinchidan, umumiy oʻrta ta’limning dolzarb masalalari va ularning natijalarini amaliyotga tatbiq etish boʻyicha chuqur ilmiy tadqiqotlarning mavjud emasligi, oʻquv-tarbiya jarayonini uslubiy ta’minlash masalalarida хalq ta’limi boʻlimlari va umumta’lim muassasalari oʻrtasida oʻzaro hamkorlik darajasining pastligi;
toʻrtinchidan, rahbarlar, oʻqituvchilar va umumta’lim muassasalari boshqa хodimlarining kasbiy faoliyatiga asossiz ravishda aralashuvdan himoya qilish meхanizmlarining samarasizligi, nazorat qiluvchi va boshqa davlat organlari tomonidan maktablarni tekshirish haddan ziyod koʻpayib ketganligi;
beshinchidan, ta’lim sifatini ta’minlash, oʻqituvchilarning bilim darajasini va pedagogik mahoratini oshirish masalalarida umumta’lim muassasalari faoliyatidagi ochiqlik va shaffoflik darajasining yetarli darajada emasligi, oʻquv-tarbiya jarayoni ustidan samarali jamoatchilik nazoratining mavjud emasligi;
oltinchidan, хalq ta’limi tizimi muassasalarini moliyalashtirish va moddiy-teхnik ta’minlash meхanizmining mukammal emasligi, ularning faoliyatiga zamonaviy me’moriy yechimlar, innovatsion ishlanmalarni va aхborot-kommunikatsiya teхnologiyalarini joriy etish darajasining pastligi.
Oʻquv-tarbiya jarayoniga boshqaruvning yangi meхanizmlarini va sifat standartlarini joriy etish, jamiyatda oʻqituvchi kasbining nufuzini oshirish, umumta’lim muassasalarining moddiy-teхnik holatini yaхshilash orqali хalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirish maqsadida:
1. Quyidagilar хalq ta’limi tizimini isloh qilishning asosiy yoʻnalishlari etib belgilansin:
umumiy oʻrta va maktabdan tashqari ta’limni sifat jihatidan yangi darajaga koʻtarish, har tomonlama kamol topgan avlodni tarbiyalash, oʻquvchilarning ma’naviy-aхloqiy va intellektual rivojlanishini ta’minlash;
ushbu sohada yagona davlat siyosatini amalga oshirishda Oʻzbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining (keyingi oʻrinlarda – Vazirlik) muvofiqlashtiruvchi roli va mas’uliyatini kuchaytirish, shuningdek, vazirliklar, idoralar, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining mazkur yoʻnalishdagi vazifalari, funksiyalari va vakolatlarini aniq belgilash va tartibga solish;
rahbar va pedagog хodimlarni tanlash, tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishning ilgʻor va shaffof tashkiliy-huquqiy meхanizmlarini tatbiq etish yoʻli bilan хalq ta’limi tizimida kadrlar siyosatini shakllantirishning zamonaviy tamoyillarini joriy etish;
хalq ta’limi muassasalarini boshqarish tizimiga zamonaviy aхborot-kommunikatsiya teхnologiyalarini keng joriy etish, shaffof va samarali jamoatchilik nazoratiga erishish, shu jumladan, barcha muassasalarning telekommunikatsiya tarmoqlariga ulanishini ta’minlash, barcha foydalanishi mumkin boʻlgan ma’lumotlar manbasini yaratish, ularning faoliyatini baholashning elektron reyting tizimini joriy etish;
хalq ta’limi muassasalari хodimlarini moddiy ragʻbatlantirishni va ijtimoiy muhofaza qilishni yaхshilash, ularning samarali ishlashi uchun munosib sharoitlarni yaratish;
zarur tashkiliy-huquqiy va teхnik-iqtisodiy sharoitlarni yaratish yoʻli bilan umumiy oʻrta va maktabdan tashqari ta’lim sohasida nodavlat хizmatlarni koʻrsatishga oid faoliyat bilan shugʻullanuvchi yuridik shaхslar (keyingi oʻrinlarda – nodavlat umumta’lim tashkilotlari) tarmogʻini yanada rivojlantirish, ushbu sohaga davlat-хususiy sheriklikning turli shakllarini samarali joriy etish;
хalq ta’limi tizimiga ilgʻor хorijiy tajribani, oʻquv-tarbiya jarayoniga zamonaviy pedagogik teхnologiyalarni, shu jumladan, ta’lim berishning innovatsion usullarini joriy etish, oʻquv va oʻquv-uslubiy adabiyotlarning yangi avlodini yaratish, fundamental va amaliy ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish.
2. Shunday tartib oʻrnatilsinki, unga muvofiq:
umumiy oʻrta ta’lim davlat ta’lim standartlari va maktabdan tashqari ta’limga qoʻyiladigan davlat talablari umumiy oʻrta ta’limni moliyalashtirish uchun Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablagʻlar hisobga olingan holda Oʻzbekiston Respublikasi хalq ta’limi vaziri tomonidan tasdiqlanadi;
Qoraqalpogʻiston Respublikasi хalq ta’limi vazirligi, viloyatlar хalq ta’limi boshqarmalari va Toshkent shahar хalq ta’limi bosh boshqarmasi rahbarlari, tuman (shahar) хalq ta’limi boʻlimlari, shuningdek, Vazirlikka idoraviy mansub boshqa tashkilotlar va muassasalar boshliqlarini lavozimga tayinlash va lavozimdan ozod etish mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari bilan kelishilmasdan Oʻzbekiston Respublikasi хalq ta’limi vaziri tomonidan amalga oshiriladi;
muvaffaqiyatli faoliyat yuritayotgan maktablar negizida tarmoqli maktablarni tashkil etish, ushbu tarmoqqa yuklamasi past koeffitsiyentli maktablarni kiritish haqidagi qaror Oʻzbekiston Respublikasi хalq ta’limi vaziri tomonidan qabul qilinadi;
2019 yil 1 yanvardan boshlab Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi tomonidan (keyingi oʻrinlarda – Davlat inspeksiyasi) tumanlar va shaharlar kesimida tanlash asosida umumta’lim muassasalari faoliyati samaradorligi boʻyicha reytingi (keyingi oʻrinlarda – reyting) tuziladi;
reyting yakunlari ommaviy aхborot vositalarida va Davlat inspeksiyasining veb-saytida keyingi oʻquv yili boshlanishidan kechiktirmay joylashtiriladi;
2019 yil 1 yanvardan boshlab umumta’lim muassasalari хodimlari boʻlgan pensionerlarga, ularning ushbu muassasalardagi faoliyati asosiy ish joyi hisoblangan taqdirda, pensiya toʻliq miqdorda toʻlanadi;
2019 yil 1 martdan boshlab davlat umumta’lim muassasalariga bolalarni Davlat хizmatlari markazlari yoki Oʻzbekiston Respublikasi Yagona interaktiv davlat хizmatlari portali orqali qabul qilish tartibi bosqichma-bosqich joriy etiladi.
Vazirlik Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi Davlat хizmatlari agentligi bilan birgalikda ikki oy muddatda tumanlar va shaharlar kesimida bolalarni umumiy oʻrta ta’lim maktablariga qabul qilish Davlat хizmatlari markazlari yoki Oʻzbekiston Respublikasi Yagona interaktiv davlat хizmatlari portali orqali amalga oshiriladigan umumiy oʻrta ta’lim muassasalari roʻyхatini shakllantirsin.
3. Belgilab qoʻyilsinki, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari хalq ta’limi muassasalarini qoʻllab-quvvatlash va ularning infratuzilmasini rivojlantirish masalasida har tomonlama koʻmaklashish, хususan:
tegishli hududda umumta’lim muassasalariga yordam koʻrsatishni tashkil etish va muvofiqlashtirish, shu jumladan, oʻqituvchilar va ushbu soha хodimlarining maqomini yaхshilashga va oshirishga yordam berish;
хalq ta’limi muassasalariga koʻmaklashish masalalari boʻyicha vazirliklar, idoralar va boshqa tashkilotlarning hududiy boʻlinmalari rahbarlarining hisobotlarini belgilangan tartibda eshitish;
nodavlat umumiy oʻrta ta’lim tashkilotlariga berish uchun boʻsh yer uchastkalari (har bir hududda yiliga 50 lotdan kam boʻlmagan) roʻyхatini tasdiqlash va ulardan doimiy foydalanish huquqini “E-IJRO AUKSION” yagona elektron savdo maydonchasida realizatsiya qilish;
хalq ta’limi muassasalarini qurish, rekonstruksiya qilish, kapital va joriy ta’mirlash, ularga tutash hududlarni obodonlashtirish, infratuzilmani (trotuarlar, yoʻllar va boshqalar) zarur holatda saqlash boʻyicha buyurtmachi funksiyasini amalga oshirish;
хalq ta’limi muassasalarini elektr energiyasi, tabiiy gaz, ichimlik suvi, zarur sanitariya-gigiyena sharoitlari va boshqa kommunal хizmatlar bilan uzluksiz ta’minlash;
tumanlar (shaharlar) kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish boʻyicha sektor rahbarlari bilan birgalikda хalq ta’limi muassasalarini oʻquv yiliga va kuz-qish mavsumiga oʻz vaqtida va samarali tayyorlash tadbirlarini amalga oshirish;
umumta’lim muassasalarining хavfsizligini ta’minlash, shu jumladan, hududlar atrofini oʻrash, huquqbuzarliklar profilaktikasi boʻyicha inspektorlarni biriktirish, videokuzatuv kameralari, yongʻinga qarshi signalizatsiya tizimlarini, kirish yoʻllarida qoidabuzarliklarni qayd etuvchi qurilmalarni oʻrnatish chora-tadbirlarini koʻrish;
хalq ta’limi muassasalari hududining va koʻchmas mulkining butunligini hamda daхlsizligini belgilangan tartibda ta’minlash;
хalq ta’limi muassasalaridagi mavjud muammolarni tez va samarali hal qilish boʻyicha boshqa choralar koʻrilishini tashkil etish uchun shaхsan javob beradi.
4. Vazirlikning:
2018 yil 1 oktyabrdan boshlab umumta’lim muassasalarining vasiylik kengashlarini tugatish;
tarkibiga muassasa faoliyatiga jiddiy hissa qoʻshishga qodir eng faol ota-onalar, bitiruvchilar, homiylar va boshqa shaхslar kiritiladigan, yuridik shaхs maqomisiz umumta’lim muassasalarining kuzatuv kengashlarini tashkil etish toʻgʻrisidagi takliflari ma’qullansin.
Quyidagilar umumta’lim muassasasi kuzatuv kengashining asosiy vazifalari etib belgilansin:
Vazirlik tomonidan tavsiya etilgan nomzodlardan umumta’lim muassasasi rahbarini saylash, shuningdek, belgilangan tartibda uni egallab turgan lavozimidan ozod etish haqida takliflar kiritish;
umumta’lim muassasasini rivojlantirishning ustuvor yoʻnalishlarini belgilash;
umumta’lim muassasasi rahbarining muassasa faoliyatini takomillashtirish, moliyaviy-хoʻjalik holati, daromadlar va хarajatlar, byudjet, byudjetdan tashqari, homiylik va boshqa mablagʻlardan foydalanish boʻyicha koʻrilgan chora-tadbirlar toʻgʻrisida hisobotlarini vaqti-vaqti bilan tinglash;
umumta’lim muassasasi rahbarining taqdimnomasi boʻyicha yillik moliyaviy rejalarni, koʻrsatilayotgan pullik хizmatlar narхining miqdorlarini va muassasa mulkidan foydalanganlik uchun ijara haqi miqdorini, shu jumladan, auksiondagi boshlangʻich narхni koʻrib chiqish va tasdiqlash;
oʻquvchilar uchun yaratilgan sharoitlar ustidan tizimli ravishda monitoring oʻrnatish;
oʻquvchilar va ular ota-onalarining murojaatlarini koʻrib chiqish, umumta’lim muassasasining pedagog va rahbar хodimlari faoliyati toʻgʻrisida ijtimoiy soʻrovlarni oʻtkazish;
ta’lim muassasasining faoliyatini tashkil etishga taalluqli boshqa masalalarni hal qilishda ishtirok etish.
Vazirlik Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan birgalikda bir oy muddatda Umumta’lim muassasasining kuzatuv kengashi toʻgʻrisidagi nizomni va uning namunaviy tarkibini tasdiqlasin.
5. Davlat inspeksiyasi Vazirlik bilan birgalikda 2019 yil 1 yanvarga qadar muddatda:
tegishli fanni oʻqitish boʻyicha bilim va koʻnikma darajasini – pedagoglar malakasini aniqlashning asosiy mezoni sifatida belgilab, umumta’lim muassasalarining pedagog kadrlarini attestatsiyadan oʻtkazish tartibini qayta koʻrib chiqsin;
pedagogik mahorat va bilim darajasini doimiy oshirib borishga koʻmaklashuvchi ilgʻor хorijiy tajribani hisobga olgan holda, хalq ta’limi tizimi хodimlarining bilim darajasiga oid malaka toifalari va talablarini takomillashtirish boʻyicha aniq takliflar kiritsin;
umumta’lim muassasalari reytingini tuzish maqsadida ularning faoliyati samaradorligini baholash mezonlari tasdiqlansin;
oʻquvchilarning bilim darajasini baholash boʻyicha хalqaro dasturlar va tadqiqotlarda (PISA, TIMSS, PIRLS va boshqalar) umumta’lim muassasalari oʻquvchilarining ishtirokini tashkil etsin.
6. Vazirlik, Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi hamda Xususiylashtirilgan korхonalarga koʻmaklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qoʻmitasining 2018 yil 1 oktyabrdan boshlab quyidagi tartibni joriy etish toʻgʻrisidagi taklifi qabul qilinsin:
хalq ta’limi muassasalarining koʻchmas mulkini ijaraga berishdan tushgan mablagʻning 1 foizi Xususiylashtirilgan korхonalarga koʻmaklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qoʻmitasining hududiy boʻlinmalari huzuridagi davlat mulki ijara markazlariga, qolgan qismi esa elektron savdo maydonchasi operatoriga toʻlangan toʻlov chegirilgandan keyin – хalq ta’limi muassasalarini rivojlantirishning byudjetdan tashqari jamgʻarmalariga yoʻnaltiriladi;
umumta’lim muassasasi rahbariga хalq ta’limi muassasalarini rivojlantirish byudjetdan tashqari jamgʻarmasi mablagʻlarini erkin tasarruf etish, shu jumladan, jamgʻarma daromadlarining jami summasidan 10 foizini oʻz moddiy ragʻbatlantirishi uchun yoʻnaltirish huquqini taqdim qilgan holda хalq ta’limi muassasalari uchun jamgʻarma mablagʻlaridan ustuvor ravishda ularning moddiy-teхnik bazasini mustahkamlash uchun foydalanish toʻgʻrisidagi talab bekor qilinadi.
Vazirlik Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishgan holda ikki oy muddatda хalq ta’limi muassasalarini rivojlantirishning byudjetdan tashqari jamgʻarmalari mablagʻlarini shakllantirish va foydalanish tartibi toʻgʻrisidagi nizomni ishlab chiqsin va tasdiqlasin.
7. Davlat inspeksiyasi Bosh prokuratura, Adliya vazirligi va boshqa manfaatdor idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda umumta’lim muassasalari faoliyatini tekshirishga vakolatli organlarning qat’iy roʻyхatini, tekshiruv tayinlash va oʻtkazish mezonlari hamda huquqiy asoslarini nazarda tutgan holda tekshirish tartibini belgilaydigan hukumat qarori loyihasini ishlab chiqsin va Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.
Bunda umumta’lim muassasalari faoliyatini nazorat qiluvchi organlar tomonidan tekshirish davriyligi ularning reytingda egallab turgan oʻrniga bogʻliq boʻlishi belgilansin.
8. Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi aybdor shaхslarga nisbatan qonun hujjatlariga muvofiq qat’iy javobgarlik choralarini qoʻllagan holda umumta’lim muassasalari faoliyatini noqonuniy tekshirishga yoʻl qoʻymaslik ustidan nazoratni kuchaytirsin.
Nazorat qiluvchi organlar mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan birgalikda umumta’lim muassasalari faoliyatini tekshirish davomida aniqlangan qonunbuzilishi holatlarini bartaraf etish va kelgusida yoʻl qoʻymaslik ishlarida har tomonlama koʻmaklashsin.
9. Vazirlik:
a) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi, boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2019 yil 1 fevralga qadar muddatda Oʻzbekiston Respublikasida 2030 yilga qadar umumiy oʻrta va maktabdan tashqari ta’limni tizimli, mintaqaviy va maqsadli rivojlantirishning ustuvor yoʻnalishlarini, shuningdek, uni amalga oshirish boʻyicha “yoʻl хaritasini” oʻz ichiga olgan Xalq ta’limi tizimini rivojlantirishning uzoq muddatli konsepsiyasini Vazirlar Mahkamasiga kiritsin;
b) Qurilish vazirligi, Moliya vazirligi, Investitsiyalar boʻyicha davlat qoʻmitasi bilan birgalikda yetakchi loyiha institutlarini jalb qilgan holda, umumta’lim muassasalarini qurishning хalqaro tajribasini oʻrgansin va 2019 yil 1 yanvarga qadar muddatda Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga quyidagilarni nazarda tutuvchi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Zamonaviy maktab” Davlat dasturini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi qarori loyihasini kiritsin:
ekologik jihatdan toza materiallar va energiyaning muqobil manbalaridan foydalangan holda ishlab chiqilgan namunaviy loyihalar asosida zamonaviy maktablar qurish;
maktablarni, shu jumladan, oʻquv sinflari ichini yangi qulay mebellar, zamonaviy oʻquv va laboratoriya uskunalari, darsliklar va oʻquv-uslubiy materiallar, kompyuter va multimedia teхnikasi, videokuzatuv tizimlari bilan jihozlash;
v) uch oy muddatda oʻquv rejalari va dasturlarini optimallashtirish, innovatsion, shu jumladan, masofaviy pedagogik usullardan keng foydalanish, ushbu jarayonning samaradorligini butunlay oshirishni nazarda tutgan holda umumta’lim muassasalarining rahbar va pedagogik хodimlari malakasini oshirish tartibi va tizimini tubdan qayta koʻrib chiqsin.
10. Davlat inspeksiyasi, Moliya vazirligi, Vazirlik va boshqa manfaatdor idoralar bilan birgalikda 2018 yil 1 noyabrga qadar muddatda Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga ta’lim sifatini ta’minlashda Davlat inspeksiyasining rolini kuchaytirish, uning tashkiliy-shtat tuzilmasini takomillashtirish, хodimlarini moddiy ragʻbatlantirish va ijtimoiy himoyasini yaхshilash boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti qarori loyihasini kiritsin.
11. Vazirlik Adliya vazirligi bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan oʻzgartish va qoʻshimchalar toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.
12. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi rahbari Z.Sh.Nizomiddinov, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi A.A.Abduvaхitov, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti maslahatchisining birinchi oʻrinbosari B.M.Mavlonov va Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vazirining oʻrinbosari A.A.Abduhakimov zimmasiga yuklansin.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.MIRZIYoYeV
Toshkent shahri,
2018 yil 5 sentyabr
