Ўзбекистонда халқаро молиявий ҳисобот стандартлари фаолроқ қўлланиладиган вақт яқинлашмоқда. Бухгалтерлар ҳозирданоқ ушбу мураккаб соҳа билан яқиндан танишишга ҳаракат қилмоқдалар. Ўқувчиларимизни қизиқтирадиган саволлардан бири – МҲХСни қўллаганда қарзларни қандай акс эттириш мумкин? «Норма» етакчи эксперти Наталья МЕМЕТОВА buxgalter.uz илтимосига кўра унга жавоб берди:
– «Олинган ва берилган қарзлар халқаро молиявий ҳисобот стандартларида қарзга оид молиявий дастаклар сифатида таснифланади, уларнинг ҳисобини юритиш 9-МҲХС (IFRS) «Молиявий дастаклар» билан тартибга солинади.
Қарз берувчининг мақсади – бўш айланма маблағларини бериб, бундан даромад (фоиз) олиш. Бунда муайян вақт ўтиб қарзга берган маблағлари ҳам ўзига қайтади.
Қарз берувчи маблағларни бераётганда молиявий активни тан олади.
Қарз олувчининг мақсади – керак пайтда ўз фаолиятида фойдаланиш учун зарур айланма маблағларини олиш. Қарз олувчи қарз маблағларидан фойдаланганлиги учун фоиз тўлайди. Бу унинг харажати. Бунда муайян вақт ўтиб қарз маблағларини қайтариб бериши керак.
Қарз олувчи маблағларни олаётганда молиявий мажбуриятни тан олади.
Қарз қандай қиймат бўйича акс эттирилади
Дастлаб қарзни адолатли қиймати бўйича, қилинган харажатларни ҳисобга олган ҳолда баҳолаш зарур. Улар ушбу битим билан бевосита боғлиқ бўлган харажатлар бўлиши мумкин. Масалан, қарз олувчининг молиявий аҳволини, кафолатларни баҳолаш, қарзга оид ҳужжатларни тайёрлаш ва уларга ишлов бериш, гаровни ёки бошқа таъминотни расмийлаштириш хизматлари ва ҳ.к. учун тўланадиган ҳақ.
Оддий шартли мисолларни кўриб чиқамиз.
1. Қарз берувчи корхона йиллик 15% тўлаш шарти билан 1 500 000 минг сўм миқдорида бир йилга қарз берди. Бунда ушбу битимни тайёрлаш учун кредит хавфини баҳолаш ва бошқалар билан боғлиқ қўшимча харажат (50 000 минг сўм) қилди.
Қарз берувчида қарзнинг бошланғич баҳоси:
1 500 000 + 50 000 = 1 550 000 минг сўм.
2. Қарз олувчи корхона йиллик 15% тўлаш шарти билан 1 500 000 минг сўм миқдорида бир йилга қарз олди. Бунда ушбу битимни тайёрлаш учун гаровни расмийлаштириш билан боғлиқ қўшимча харажат (50 000 минг сўм) қилди.
Қарз бўйича мажбуриятнинг бошланғич баҳоси:
1 500 000 – 50 000 = 1 450 000 минг сўм.
Buxgalter.uz да батафсил ўқинг.
