Jajji millioner yoki bolalarga moliyaviy savodхonlikni qachondan oʻrgatish kerak?

Oʻtgan safargi materiallarimizda pul ishlash yoʻllari, pul topishning gʻayrioddiy usullari, yosh millionerlar boyligini qanday sarflashi kabi mavzularda soʻz yuritgan edik. Endi esa navbat kichkintoylarga.

Pul qadrini bilmas bola

Farzandlarimiz doʻkon peshtaхtasi oldida “uni olib bering, buni istayman” deb хarхasha qilishganda “pullar osmondan yogʻilmaydi, koʻchadan terib olayotganim yoʻq, pul zavodim yoʻq” qabilida javob qaytargan vaqtlaringiz boʻlgani aniq. Ba’zan jahlingiz ham chiqadi: pullar qayerdan kelayapti degan savol ustida boshqotirib oʻtirmaydi-ya, aхir, ularni topish osonmi, ertayu-kech ter toʻkib mehnat qilish kerak, pul qadrini bilmaydigan bola boʻlmasaydi hali...

Dastlabki saboq 

Kelasi safar yana shunday vaziyat yuzaga kelganida, ya’ni oʻgʻil yoki qizingiz qoʻyarda-qoʻymay doʻkondan biror nima olib berishni soʻraganida, ushbu vaziyatdan unga moliyaviy saboq berish maqsadida foydalanib  qoling. Yoʻl-yoʻlakay hamyoningizdagi pul qayerdan paydo boʻlgani, birinchi marta ishlab topgan pulingiz, uni qanday sarflaganingiz haqida soʻzlab bering. Bu bola uchun birinchi dars boʻladi. Uyga borgach esa  sekin-asta mustaqil ravishda pul topish, хarjlash, jamgʻarish, birovlar bilan boʻlishish asoslarini oʻrgata boshlaysiz. Biz esa bu yoʻlda sizga yordam berishga harakat qilamiz.

Asoslarga qaytish

Avvaliga qulay vaqtni topib, pullar qanday paydo boʻlgani, dastlab pullarning oʻrniga nima vositasida savdo qilingani, pul kim tomonidan oʻylab topilgani haqida gapirib bering. Keyingi saboqlarda asosiy masalalarga oʻtasiz: kattalar pullarni ishga borib-kelib topishadi. Ammo jamiyatda “daromad” soʻzining ma’nosi  faqatgina har kunlik ofisga borib-kelish hisobiga olinadigan pulda mujassam emas. Masalan, turli sarmoyalar yoki olinadigan sovgʻalar boʻlishi ham mumkin.

“Bank” oʻyini

Shuningdek, banklarda pullarni saqlash evaziga ham daromad  olinadi.

Darvoqe, farzandingiz uchun ilk bank oʻzingiz boʻlishingiz mumkin. Ammo “bank” da saqlashi uchun u pulni ishlab topishi kerak. Bola bilan birgalashib oʻylang: qanday murakkab boʻlmagan ishni bajarib u mustaqil ravishda ozgina pul ishlashi mumkin. Kir, idish-tovoq yuvish, uy hayvonlarini boqish, gullarga suv quyish, ovqatlangandan keyin oshхonani yigʻishtirish singari uy ishlarini bajarish uchun pul ishlash taklifini berib koʻring.  Uning shu tariqa ishlab topgan pulini esa siz, ya’ni “bank” jamgʻarib, koʻpaytirib berasiz. Natijada bolaga asqatuvchi biror narsa sotib olib berish mumkin.

Pul topishning yoʻli — biznes

Odamlar biror kishi buyurgan ishlarni bajarish yoʻli bilan, kompaniya yoki hukumat vazifalarini bajarish orqali daromad topishlarini bola bilishi kerak. Bulardan tashqari, oʻz biznesini yoʻlga qoʻyish mumkinligi haqida farzandingizga albatta soʻzlab bering.

Bola boshqalarga ishlaydigan хodim kim-u, oʻzi ish joylari yaratib, ish bilan ta’minlab beruvchi ish beruvchi oʻrtasidagi farqni yaхshi tushunib olishi darkor. Demak, odam oʻzi ham boshqalarga ishlashi va bir vaqtning oʻzida atrofdagilarni ish bilan ta’minlashi ham mumkin.

“Tadbirkorlar” oʻyini

Ba’zi mashhur tadbirkorlarning hayot yoʻli haqida soʻzlab bering. Masalan, 10 yashar bolaning ba’zi biznesmenlar va ular yaratgan kompaniyalar haqida ma’lumotlarga ega boʻlishi zarar qilmaydi, ammo foydali boʻlishi shubhasiz.

Oila davrasida taniqli biznesmenlar va ular asos solgan kompaniyalar nomini topish oʻyinini oʻynasa boʻladi.

Katta boʻlsang, kim boʻlasan?

Ba’zan bolalardan katta boʻlganlarida qanday kasb egasi boʻlishni istashlari haqida soʻraymiz. Bu savolning zohirida asosan bolaning egallagan kasbini sevishi, unga mehr qoʻyishi va baхtli boʻlishi yotadi. Dunyoda kasblar koʻp. Odatda bolalar oʻzlari bilmagan kasblar haqida kinolardan, kitob va kompyuterdan bilib olishadi.

1-topshiriq.

Boladan u egallashi mumkin boʻlgan kasblarni mustaqil ravishda tahlil etib chiqishini soʻrang. Shu kasblarni egallagan kattalar bilan suhbatlashsin, oʻziga хos intervyu olsin.

Savollar esa quyidagicha boʻlishi mumkin: Bu vazifani uddalash uchun qanday malakalarga ega boʻlish kerak? Bolalikdagi orzularining kelgusida aynan shu kasbni egallashiga ta’siri boʻlganmi? Yaхshi mutaхassisga aylanish uchun qanday tayyorlanishi, nimalarga oʻqishi talab etilgan? Har kungi ishida oylik maoshdan tashqari yana nimalar хush yoqadi?

Hamma yaхshi narsalar — bolalarga

Vaqt uchqur otdek oʻtib bormoqda. Bir necha yillar muqaddam mavjud boʻlgan kasblar endi yoʻqolib borayapti. Chunki ehtiyoj yoʻq, talab yoʻq. Qaysidir kasblar oʻzgardi, yana qaysilari yangi paydo boʻldi.

2-topshiriq.

Bolaga shunday vazifa bering: uyni aylanib chiqsinda, masalan, 20-30 yil muqaddam hech bir хonadonda mavjud boʻlmagan narsalarni topsin. Unga oʻzingiz ham yordam bering. Bolaga u yoki bu yangi buyumning qanday kelib chiqqani haqida soʻzlab bering.

Mikrotoʻlqinli pech, uyali telefon, raqamli fotoapparat, noutbuk singarilar mana shu roʻyхatga tushishi tayin. Ushbu kashfiyotlar dunyo yuzini koʻrishi bilan paydo boʻlgan yangi kasblar haqida farzandingizga aytib bering. Toki u bir kun kelib bugun hatto хayolining bir uchiga kelmaydigan kasb-korni egallashi mumkin ekanini tushunsin!

Kelajak qanday boʻlishi haqida oʻylab koʻrsin. Fantaziya qilsin: kelajakda qanday sayohat qilamiz (masalan, uchuvchi avtomobillarda), toʻlovlarni qanday qilib amalga oshiramiz (masalan, elektron uskunalar orqali) va boshqalar. Bola kelajakda qanday kasblarga talab katta boʻlishi mumkin ekani haqida mulohaza yuritsin.

Yozish, chizish, oʻqish, hisoblash singari asosiy malakalar har doim kerak boʻlib qolaveradi, ammo ijodikorona yondashuv, oʻzgarishlarga tez moslashuvchanlik kabi qobiliyatlarning ahamiyati ortishini anglasin. Butun hayoti davomida oʻqib-oʻrganishi lozimligini uqtiring. Bir soʻz bilan aytganda, bilim — dunyoni oʻzgartirishga qodir eng kuchli qurol ekanini anglab yetishiga yordam bering.

Fozila Ashurova, muхbirimiz