Президентнинг 05.09.2025 йилдаги ПҚ-268-сон қарори билан корпоратив муносабатларни тартибга солишни янада соддалаштириш чора-тадбирлари белгиланди.
Хусусан, ҳужжат билан масъулияти чекланган жамият иштирокчилари таркибига кириш ёки таркибидан чиқариш фактининг кучга кириш механизми соддалаштирилди.
Қуйидаги ҳолатларда жамият иштирокчилари таркибига киритиш ёки таркибидан чиқариш тегишли ҳаракат (ёки ҳаракатсизлик) амалий амалга оширилган пайтдан бошлаб содир бўлган ҳисобланади:
- иштирокчилар таркибидан мажбурий чиқариш ёки таркибига мажбурий киритиш, шу жумладан, жамиятдаги улуш иштирокчи ва учинчи шахс ўртасида умумий мулк деб тан олинган ва унинг тегишли қисмига мулк ҳуқуқи белгиланган ҳолатларда – суд қарори қонуний кучга кирган кундан;
- иштирокчининг ҳуқуқий вориси ёки мерохўрларини жамиятга иштирокчилар сифатида киритишда – нотариус тасдиқлаган мерос ҳуқуқи тўғрисидаги гувоҳнома ёки жамиятни қайта ташкил этиш (қўшиб юбориш, қўшиб олиш, бўлиш, ажратиб чиқариш, ўзгартириш) муносабати билан ҳуқуқий ворисликни ўтказишни назарда тутувчи топшириш далолатномаси жамиятга тақдим этилган вақтдан (жамият уставидаги улушнинг ёки улуш қисмининг) меросхўрлар ёки ҳуқуқий ворисларга ўтиши учун жамият иштирокчиларининг розилигини олиш зарурлиги назарда тутилган ҳоллардан ташқари;
- жамият улушини "E-auksion" электрон савдо платформаси ва/ёки қонунчиликка мувофиқ бошқа усуллар орқали сотишда – савдо натижалари расмийлаштирилиб, улуш қиймати тўлиқ тўланган кундан (агар олди-сотди шартномасида бошқа шартлар назарда тутилмаган бўлса);
- жамият улушини (улуш қисмини) сотиш ва жамият улушини (улуш қисмини) сотишдан бошқача тарзда учинчи шахслар фойдасига воз кечиш нотариал шаклда амалга оширилганда – бу фактни тасдиқловчи ҳужжатлар расмийлаштирилган кундан.
Жамият иштирокчилари таркибига киритиш ёки таркибидан чиқариш ҳолатларида жамият 30 кун ичида бошқа иштирокчиларни бу ҳақда хабардор қилади ва Тадбиркорлик субъектларининг ягона давлат реестрида жамият иштирокчилари таркибидаги ўзгартиришларни давлат қайта рўйхатидан ўтказиш чораларини кўради, яъни жамият иштирокчилари умумий йиғилишининг қарорини қабул қилиш талаб этилмайди.
Замонавий ахборот технологияларини жорий этиш
Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказиш ва ҳисобга қўйишнинг автоматлаштирилган тизимида қуйидагилар тўғрисидаги маълумотларни онлайн форматда доимий киритиш тизими жорий этилади:
- юридик шахс таъсисчилари (иштирокчилари) таъсисчи сифатида иштирок этаётган корхоналар рўйхати;
- устав фондидаги (устав капиталидаги) таъсисчилар (иштирокчилар) улушларининг ҳажми (фоизда);
- ушбу улушларнинг шаклланиши ёки шаклланмаганлиги.
Бунда кўрсатилган маълумотлар хўжалик жамиятларида иштирок этувчи ҳар бир таъсисчи (иштирокчи) томонидан танишиш учун очиқ ҳисобланади. Бундан ташқари, юридик шахс таъсисчилари (иштирокчилари)га ўзларига тегишли улушни бегоналаштиришга тақиқ қўйиш ҳуқуқи берилади.
2026 йил 1 мартгача Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказиш ва ҳисобга қўйишнинг автоматлаштирилган тизимида имтиёзли ҳуқуқни амалга ошириш тўғрисида бошқа иштирокчиларни хабардор қилиш, имтиёзли ҳуқуқдан фойдаланиш истагини билдириш ва ундан воз кечишни электрон тарзда амалга ошириш имкониятини яратади.
Корпоратив низоларни судгача ҳал қилиш механизмларини такомиллаштириш ва судлардаги юкламани камайтириш мақсадида 2025 йил 1 ноябрдан Президент ҳузуридаги Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича жамоатчилик кенгаши таркибида Корпоратив этика бўйича комиссия ташкил этилади.
Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 06.09.2025 йилдан кучга кирди.
Лола Абдуазимова
