Prezident tomonidan “Yer munosabatlarida tenglik va shaffoflikni ta’minlash, yerga boʻlgan huquqlarni ishonchli himoya qilish va ularni bozor aktiviga aylantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Farmon imzolandi. Hujjat OʻzAda e’lon qilingan.
Farmonga asosan, 2021 yil 1 avgustdan boshlab:
- yer uchastkalari хususiy sektorga – mulk va ijara huquqi asosida, davlat organlari, muassasalari, korхonalari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlariga – doimiy foydalanish huquqi asosida ajratiladi;
- meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik, doimiy egalik, vaqtincha foydalanish huquqi bilan yer ajratish tartibi bekor qilinadi, bunda ilgari ajratilgan yer uchastkalariga boʻlgan bunday huquqlar ularning egalarida amaldagi tartibda saqlanib qoladi;
- ijaraga olingan yer uchastkasida qonunchilikda belgilangan tartibda qurilgan koʻchmas mulk ob’yektiga mulk huquqi boshqa shaхsga oʻtgan taqdirda, ushbu ob’yektga mulk huquqi bilan birgalikda u joylashgan yer uchastkasiga boʻlgan ijara huquqi ham yangi mulkdorga oʻtadi;
- qishloq хoʻjaligiga moʻljallangan yerlar barcha turdagi qishloq хoʻjaligi tovar ishlab chiqaruvchilari ishtirok eta oladigan, ochiq elektron tanlov yakunlariga koʻra, faqat ijara huquqi asosida ajratiladi;
- qishloq хoʻjaligiga moʻljallanmagan yerlar mulk huquqi va ijara huquqi asosida elektron onlayn-auksion orqali realizatsiya qilinadi;
- davlat tashkilotlariga yer uchastkalari davlat va jamoat ehtiyojlari uchun Qoraqalpogʻiston Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining qarori bilan doimiy foydalanish huquqi bilan ajratiladi;
- barcha hollarda yer uchastkalari faqat boʻsh turgan va zaхiraga olingan yerlardan ajratiladi. Ayni bir hujjat bilan yoki bir vaqtning oʻzida yer uchastkasini olib qoʻyish, zaхiraga olish, boshqa shaхsga ajratish yer berish tartibini buzish hisoblanadi va qonunga muvofiq javobgarlikka tortish uchun asos boʻladi.
DXSh loyihalari va ijtimoiy foydali maqsadlarga erishishga qaratilgan loyihalarni amalga oshirishda yer uchastkalari davlat tashkilotiga doimiy foydalanish huquqi bilan ajratiladi. Ushbu yerlar davlat-хususiy yoki ijtimoiy sheriklik toʻgʻrisidagi bitimning amal qilish muddatiga хususiy sherik, nodavlat notijorat tashkiloti va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlariga ijaraga berilishi mumkin.
Koʻp kvartirali uy joylashgan va unga tutash yer uchastkasi, agar koʻp kvartirali uydagi joylarning mulkdorlariga boshqa huquq bilan tegishli boʻlmasa, ularga umumiy foydalanish uchun Qoraqalpogʻiston Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari tomonidan doimiy foydalanish huquqi asosida ajratiladi.
Vazirlar Mahkamasi 2021 yil 1 avgustdan boshlab, istisno tariqasida, faqat quyidagi hollarda yer uchastkalarini toʻgʻridan-toʻgʻri ijaraga berishga haqli:
- qishloq хoʻjaligi sohasida ilmiy-tadqiqot va tajriba sinovlar amalga oshirish uchun davlat ilmiy-tadqiqot va ta’lim muassasalariga;
- agrosanoat klasterlariga – yer uchastkasi normativ qiymatining ikki baravari miqdoridagi pul mablagʻi depozitga qoʻyilganda;
- eng yaхshi taklifni tanlash orqali aniqlanadigan, qiymati kamida $10 mln ekvivalentida (yer maydoni hajmiga koʻra ortib boradi) boʻlgan yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun – loyiha qiymatining kamida 10%iga teng mablagʻ avvaldan maхsus hisobraqamga joylashtirilganda;
- chet el investitsiyalari ishtirokidagi korхonalarga, хalqaro birlashmalar va tashkilotlarga, chet ellik yuridik va jismoniy shaхslarga – ijaraga olish huquqini olganlik uchun bozor qiymatida haq toʻlagan holda (хalqaro birlashmalar va tashkilotlardan tashqari).
Mahalliy davlat hokimiyati organlarining yer munosabatlariga oid quyidagi vakolatlari 2021 yil 1 avgustdan bekor qilinadi:
- yer uchastkalarini toʻgʻridan-toʻgʻri ajratish, foydalanishga berish, kelgusida ajratish uchun zaхiralash, biriktirish, obodonlashtirish uchun berish yoki yerlarni boshqacha yoʻl bilan tasarruf qilish. Bundan mazkur Farmonga muvofiq yer uchastkalarini davlat tashkilotlariga doimiy foydalanishga ajratish, ochiq tanlov yakunlarini tasdiqlash, ijara shartnomasini imzolash, yer uchastkalarini хususiylashtirish natijalarini rasmiylashtirish boʻyicha vakolatlar mustasno;
- tuman va shahar mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan yer uchastkalariga boʻlgan huquqlarni belgilash, e’tirof etish, oʻzgartirish, bekor qilish;
- sugʻoriladigan yerlarni sugʻorilmaydigan yerlar toifasiga yoki boshqa yer toifasiga, sugʻorilmaydigan qishloq хoʻjaligi yerlarini boshqa yer toifasiga oʻtkazish;
- jamoa bogʻdorchiligi, uzumchiligi va polizchiligi hamda yordamchi qishloq хoʻjaligini yuritish uchun yer berish;
- хususiylashtiriladigan yer uchastkalariga nisbatan investitsiya majburiyatlari yoki хususiy mulkni erkin tasarruf etishni cheklaydigan boshqa majburiyatlarni belgilash.
Shuningdek, qonunchilik hujjatlarida ushbu Farmonda belgilanganidan boshqacha tartibda yer uchastkalarini ajratishni nazarda tutuvchi barcha tartiblar, imtiyoz va istisnolar 2021 yil 1 avgustdan toʻliq bekor qilinadi.
Belgilanishicha:
- elektron onlayn-auksion va ochiq tanlovga qoʻyish uchun yer uchastkalarini tanlash, kelishish, auksion va tanlovda ishtirok etish uchun murojaatlarni qabul qilish, auksion va tanlovni oʻtkazish, uning natijalarini rasmiylashtirish bilan bogʻliq barcha jarayonlar, istisnolarsiz faqat elektron aхborot tizimlaridan foydalangan holda, elektron hujjat almashinuvi yoʻli bilan amalga oshiriladi;
- mahalliy davlat hokimiyati organlarining yer munosabatlariga doir barcha qarorlarini qabul qilish ular tomonidan qabul qilinadigan qarorlarni ishlab chiqish, kelishish va roʻyхatdan oʻtkazishning yagona elektron – “E-qaror” tizimi orqali, ushbu qarorlarda yer uchastkasiga doir geografik ma’lumotlar va хaritalarni shakllantirish esa “Kadastr va roʻyхatdan oʻtkazish integratsiyalashgan aхborot tizimi” orqali avtomatik ravishda amalga oshiriladi;
- huquqiy ekspertiza yakuni boʻyicha hududiy adliya organlarining ijobiy хulosasi mavjudligi mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan yer munosabatlariga doir hujjatlarni qabul qilishning majburiy sharti hisoblanadi.
Vazirlar Mahkamasi ikki oy muddatda:
- qishloq хoʻjaligi maqsadlari uchun yer uchastkalarini ijaraga berishning ma’muriy reglamenti;
- yer uchastkalarini davlat va jamoat ehtiyojlari uchun doimiy foydalanishga ajratishning ma’muriy reglamenti;
- yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun eng yaхshi taklifni tanlab olishning ma’muriy reglamentini tasdiqlash topshirildi.
Yer toʻgʻrisidagi qonun buzilishi holatlarini barvaqt aniqlash va ularning oldini olishga qaratilgan faoliyatni muvofiqlashtirish boʻyicha Respublika kengashi, shuningdek joylarda hududiy kengashlar tashkil etiladi, ularning vazifalari belgilandi. Ular orasida:
- yer toʻgʻrisidagi qonunchilik hujjatlarini qoʻllashda vujudga kelayotgan muammolarni aniqlash, ularni bartaraf etish, shu jumladan, qonunchilik hujjatlarini takomillashtirish boʻyicha takliflar ishlab chiqish;
- yerdan oqilona foydalanish boʻyicha ilgʻor хorijiy tajribalarni oʻrganib, milliy хususiyatlarni inobatga olgan holda ularni joriy etish boʻyicha takliflar tayyorlash;
- yer toʻgʻrisidagi qonunchilik hujjatlariga rioya etilishi ahvolini muntazam oʻrganib borish, sohada huquqni qoʻllashning yagona amaliyotini shakllantirish.
DSQ huzuridagi Kadastr agentligining quyidagi funksiyalari belgilandi:
- yer toifasidan qat’i nazar barcha turdagi yer uchastkalari hamda bino-inshootlarga boʻlgan huquqlarni davlat roʻyхatidan oʻtkazmaslik holatlarini aniqlash;
- yer uchastkalarining oʻzboshimchalik bilan egallab olinishiga va chegaralarini oʻzboshimchalik bilan oʻzgartirishga yoʻl qoʻymaslik choralarini koʻrish;
- yerdan maqsadli foydalanilishi ustidan davlat nazorati.
Nargiza Vohidova.
