Давлат солиқ қўмитаси томонидан Солиқ аудитини ўтказиш тўғрисида низом (30.06.2020 йилда 3251-сон билан рўйхатдан ўтказилган) қабул қилинди.
Солиқ кодексига мувофиқ, солиқ аудити солиқ органлари томонидан солиқ тўловчининг муайян давр учун солиқлар ва йиғимларнинг ҳисобланиши ҳамда тўланишининг тўғрилигини текшириш мақсадида, унинг бухгалтерия, молия, статистика, банк ҳамда бошқа ҳужжатларини ўрганиш ва таққослаш йўли билан ўтказилади.
Жиноят иши доирасида солиқ тўловчининг молия-хўжалик фаолиятини тафтиш этиш Жиноят-процессуал кодекс ва Солиқ кодекси талаблари асосида ўтказилади.
Низомга мувофиқ, солиқ аудити қуйидаги солиқ тўловчиларда ўтказилади:
- солиқ органида хавфни таҳлил этиш автоматлаштирилган ахборот тизими («Таҳлика-таҳлил» дастурий маҳсулоти) орқали аниқланган, юқори даражадаги таваккалчилик (солиқ хавфи) тоифасига мансуб бўлган;
- камерал солиқ текшируви натижаси бўйича солиқ органининг талабномасига жавобан аниқлаштирилган солиқ ҳисоботини тақдим этмаган (шу жумладан, аниқлаштирилган талабномадан кейин), аниқланган тафовутлар бўйича асос келтирмаган ёки тақдим қилинган асосномалар етарли эмас деб топилган юқори даражадаги таваккалчилик (солиқ хавфи) тоифасига мансуб бўлган;
- ихтиёрий тугатилаётган;
- жиноий иш қўзғатилган;
- аввал ўтказилган солиқ аудити чоғида солиқ органига маълум бўлмаган янги ҳолатлар аниқланган.
Солиқ аудити:
- Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар давлат солиқ бошқармалари томонидан ўз ҳудудида солиқ тўловчи сифатида рўйхатдан ўтган солиқ тўловчиларда;
- йирик солиқ тўловчилар бўйича ҳудудлараро давлат солиқ инспекцияси томонидан йирик солиқ тўловчиларда;
- Давлат солиқ қўмитаси томонидан юқори даражадаги таваккалчилик (солиқ хавфи) тоифасига мансуб бўлган солиқ тўловчиларда ўтказилади.
Низомда назарда тутилишича, солиқ аудити:
- солиқ органининг буйруғига асосан ўтказилади, унда қуйидагилар кўрсатилади: солиқ аудити ўтказиш учун асослар, солиқ тўловчининг номи ва СТИРи, солиқ аудитини ўтказувчи шахсларнинг Ф.И.О. ва лавозими, солиқ аудитини ўтказиш муддати ва унинг мақсади. Бир вақтнинг ўзида солиқ аудитини ўтказиш дастури ҳам тасдиқланади;
- солиқ органи солиқ тўловчига солиқ аудити ўтказилиши тўғрисида хабарнома юборганидан кейин 30 календарь кун ўтгач ўтказилиши мумкин;
- солиқ тўловчига (солиқ агентига) солиқ аудитини тайинлаш тўғрисидаги буйруқ топширилган кунда бошланади;
- ўтказилган солиқ аудити тўғрисида далолатнома имзоланган кунда тугайди;
- 30 иш кунидан ортиқ давом этиши мумкин эмас. Солиқ аудитини ўтказиш муддати СК 142-моддасига мувофиқ узайтирилиши мумкин;
- фақат даъво қилиш муддати ўтмаган охирги солиқ аудитидан кейинги даврни қамраб олади;
- солиқ тўловчида айнан битта давр учун айнан бир хил солиқлар бўйича бир мартадан ортиқ ўтказилмайди, бундан солиқ аудитини ўтказиш чоғида солиқ органига маълум бўлмаган янги ҳолатлар аниқланган ҳоллар мустасно;
- солиқ тўловчининг Текширувларни рўйхатга олиш китоби тўлдирилганидан сўнг ўтказилади.
Солиқ аудити натижалари текширув тамомлангандан кейин 3 кун ичида Текширувларни электрон рўйхатга олиш ягона тизимига киритилади.
Низомда қуйидагиларни амалга ошириш тартиби белгиланган:
- солиқ органи томонидан солиқ аудитини ўтказиш доирасида, аудитни ўтказишдан олдин солиқ тўловчига ҳужжатларни юбориш;
- солиқ аудитини тайинлаш;
- солиқ аудитини ташкил этиш ва ўтказиш;
- тугатилаётган солиқ тўловчиларда солиқ аудитини ўтказиш;
- ҳудуд ва биноларни кўздан кечириш;
- текширилаётган солиқ тўловчидан ҳужжатларни талаб қилиб олиш;
- учинчи шахслардан ҳужжатларни (ахборотни) талаб қилиб олиш;
- ҳужжатларни ва электрон ахборот жисмларини олиб қўйиш.
Ҳужжатда солиқ аудитининг иштирокчилари ҳам санаб ўтилган ва солиқ аудити натижаларини расмийлаштириш тартиби кўрсатилган.
Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 30.06.2020 йилдан кучга кирган.
Баҳодир Қаюмов.
